Geneza Baroku

Już w XVI wieku, kiedy w wielu krajach Europy panował renesans, zaczęły budzić się do życia nowe tendencje w filozofii, sztuce i literaturze. Renesansowe poczucie swobody osobowości, zwrócenie uwagi na rozwój indywiduów oraz całych narodów – zaczęły wyczerpywać się. Wolnościowy prąd Odrodzenia tracił na sile, coraz mniej wpływał na kształt życia jednostki i zbiorowości. We Włoszech pierwsze sygnały „nowego” nastąpiły u schyłku XVI wieku, po czasach Michała Anioła. We Francji zwrot ów sytuuje się w tym samym czasie – tu epokę Renesansu zamykał Ronsard. W Niemczech, gdzie Odrodzenie utożsamia się z humanizmem i reformacją Lutra, bardzo szybko zrezygnowano z ideałów Renesansu (od 1516 r.).
Barok, jak później nazwano cały szereg tych procesów, rozwinął się w wieku XVII i w niektórych krajach (m.in. w Polsce) trwał jeszcze w pierwszej połowie XVIII stulecia. Przez wiele lat uważano ten okres za dziwaczny wyłom w europejskim humanizmie, za deformację sztuki, która – przed barokiem i po nim – była oparta na klasycznych normach estetycznych i moralnych. Jednak nowe odczytania dzieł barokowych – zarówno pisanych, jak też malowanych, rzeźbionych czy wybudowanych – dały inny obraz epoki.

Człowiek Baroku

Definicja

Termin "barok", którego geneza jest wciąż niewyjaśniona, najprawdopodobniej pochodzi od portugalskiego barroco, które oznacza perłę o nieregularnym kształcie. W takim znaczeniu po raz pierwszy użył go przyrodnik Garcia de Orta. Istnieje także teoria, jakoby termin ten wywodził się z nazwy niepoprawnego sylogizmu, i wskazywał pierwotnie na dziwactwa formalne jako najbardziej charakterystyczną cechę sztuki barokowej. Początkowo sporadycznie używana nazwa "barok" była terminem o charakterze pejoratywnym. W XVIII wieku tak nazywano wszelkie dziwactwa i zwyrodnienia (m.in. nowych tendencji w rzeźbie Michała Anioła i Rafaela Santiego), jakie pojawiały się w sztuce XVI-XVII wieku, w schyłkowej fazie włoskiego klasycyzmu. Myśl epoki oświecenia, która jako pierwsza zbudowała mocny fundament ukształtowanej później krytyki literackiej, nie uznawała działalności artystów barokowych za przejaw nowej epoki. Barok utożsamiany ze złym gustem i zacofaniem nie zasługiwał nawet na miano osobnego nurtu; rozpatrywano go jedynie jako przykład zepsucia smaku w odniesieniu do klasycyzmu. Opinia, którą wypracowała myśl oświeceniowa, utrwaliła się na długi czas, aż do końca XIX wieku, zwłaszcza w dziedzinie literatury. Przykładem może być dzieło Jacoba Burckhardta Der Cicerone (1855), które wprost nazywa barok "zwyrodniałą formą renesansu". Barok obejmował wszystkie przejawy działalności literackiej i artystycznej, a także filozofię i architekturę. U jego podstaw leżał sprzeciw wobec renesansowego klasycyzmu (wynikający z twórczego przekształcenia haseł humanistycznych), głęboka religijność, mistycyzm i egzystencjalny niepokój.

Muzyka

Malarstwo

Jerzy Siemiginowski-Eleuter Jan III Sobieski pod Wiedniem

Rembrandt Van Rijn Lekcja anatomii doktora Tulpa

Architektura w Polsce

Pałac Krasińskich w Warszawie

Pałac w Wilanowie

Barok Polski